رویدادهای نجومی خرداد 1401؛ از فرصت تماشای اعماق آسمان تا انقلاب تابستانی - بهترین عینک آفتابی

به گزارش بهترین عینک آفتابی، خرداد 1401 آسمان آرامی را رقم خواهد زد و اگر ابزار رصدی داشته باشید برترین فرصت برای تماشای رویدادهای نجومی و اجرام کم نور آسمان، از عطارد گرفته تا اجرام اعماق آسمان مانند کهکشان ها و سحابی ها است.

در ماه سرانجامی بهار خورشید کم کم در آسمان ارتفاع می گیرد و روزها باز هم طولانی تر می گردد تا در نهایت سرانجام بهار را با طولانی ترین روز سال و وقوع انقلاب تابستانی جشن بگیرد.

ماه هم در بامدادان خرداد با هلال خود جلوه گری می نماید و اواخر خرداد، نخستین ابرماه سال را که با نام ابرماه توت فرنگی شناخته می گردد، شکل می دهد. اما شاید بیش از همه مقارنه آن با سیاره ناهید تماشای باشد.

هرچند تنها قمر زمین، در خرداد با نبودنش هم جلوه دیگری به آسمان می دهد و بدون نور شدید آن، فرصت خوبی برای رصد اعماق آسمان فراهم است. به ویژه اینکه صفحه کهکشان راه شیری هم در ساعات اولیه بامداد به بیشترین ارتفاع می رسد و جلوه ای تماشایی را به نمایش می گذارد که رصد آن با دوربین دوچشمی لذت آن را چند برابر می نماید

سیارات منظومه شمسی هم در این ماه مانند اردیبهشت همه صبحگاهی هستند و در آسمان آرام پس از نیمه شب انتظار چشمان سحرخیزان را می کشند. حضور این جمع تماشای با زحل در آسمان شروع می گردد و پس از آن به ترتیب نپتون، مشتری، مریخ، ناهید و اورانوس از حوالی افق شرقی طلوع خواهند کرد.

رویدادهای مهم نجومی خرداد 1401

یک شنبه 1 خرداد (May 22)

علاوه بر فاز تماشایی، در آسمان جنوب شرقی پیش از طلوع آفتاب روز یکشنبه، ماه نیمه سفر ماهانه بازگشتی خود را از کنار سیارات درخشانی که در این منطقه تجمع نموده اند، شروع می نماید. زحل به صورت نقطه ای زرد-رنگ در آسمان دیده می گردد که حدود 5 درجه شمالی ماه می درخشد.

مریخ و سیاره های بسیار درخشان تر مانند زهره و مشتری هم به خوبی در سمت چپ قرار می گیرند و می توانند در ترکیب با چشم انداز ها زمینی عکس هایی تماشایی ایجاد نمایند.

دوشنبه 2 خرداد (May 23)

ماه در ساعت 14:43 منطقه زمانی شرقی (23:13 به وقت تهران) به تربیع سوم خود می رسد. در تربیع سوم (یا آخرین تربیع) ماه نیمه روشن است. قمر زمین حوالی نیمه شب طلوع خواهد نمود و تا اواخر صبح در غرب آسمان خواهد بود و در نهایت در روز غروب می نماید.

ماه تربیع سوم در سفر به دور خورشید، جلوتر از زمین قرار می گیرد و حدود 3 ساعت و نیم بعد، زمین همان مکان را در فضا اشغال خواهد نمود. هفته ای که در پی این مرحله می آید دارای آسمان های شب تاریک و بدون ماه است که برترین زما ن برای رصد اجرام اعماق آسمان است.

چهارشنبه 4 خرداد (May 25)

دو روز پس از دیدار ماه با زحل، هلال رو به کاهش آن، به سمت شرق خواهد می رود تا حدود 7 درجه به سمت جنوب غربی مریخ قرار بگیرد. با درخشان تر شدن مشتری و ناهید در سمت چپ آن ها، این گروه پس از حدود ساعت 4 صبح به وقت محلی، چشم انداز تماشایی ایجاد می نمایند که به ویژه می توانند برای عکاسی با عوارض زمینی مناسب باشند.

در ساعت 03:29 بامداد به وقت تهران در کنار دو سیاره مریخ و مشتری قرار می گیرد که نزدیک ترین فاصله اش به مریخ به 3.5 درجه می رسد. در ساعت 05:29 هم در نزدیک ترین فاصله ظاهری با مشتری با حدود 3.8 درجه قرار می گیرد.

آدینه 6 خرداد (May 27)

پیش از طلوع خورشید در روز آدینه، در ساعت 05:27 به وقت تهران و زمانی که هلال بسیار باریک ماه مسن درست به سمت راست بالای سیاره بسیار درخشان زهره می رسد، چشم انداز ای زیبا در آسمان چشم انداز ای تماشایی در انتظار سحرخیزان است.

مریخ و مشتری هم آن ها را در بالا سمت راست همراهی می نمایند. بر خلاف ماه که هلال آن دیده می گردد، قرص سیاره ناهید یک صفحه نورانی 76 درصد را تشکیل می دهد. این به این علت است که زهره نسبت به خورشید از زمین دورتر خواهد بود، در حالی که ماه نزدیک تر است.

در همین روز ساعت 13:48 شاخص قبله شکل می گیرد و با در اختیار داشتن یک نشانگر عمودی، سایه آن راستای قبله را معین خواهد نمود.

یک شنبه 8 خرداد (May 29)

هلال آخر ماه شوال 1443 هجری قمری در ساعت 05:17 به آسانی با چشم غیرمسلح تشخیص داده می گردد.

کمی بعد و در ساعت 05:27 دقیقه هم دو سیاره مشتری و مریخ با تنها 0.6 درجه قوسی فاصله، مقارنه ای تماشایی را شکل می دهند. هرچند این نزدیکی به مقدار ای است که از ساعاتی قبل از اوج هم قابل مشاهده و تماشای است.

دوشنبه 9 خرداد (May 30)

در روز دوشنبه ساعت 16:00 ماه رسما به فاز تازه خود می رسد و ماه نو را شکل می دهد. در این هنگام قمر زمین در حالی که بین زمین و خورشید حرکت می نماید، در برج ثور (گاو) و کمتر از 1 درجه شمالی خورشید قرار خواهد گرفت.

چون در زمان ماه نو، نور خورشید فقط به قسمت های دور ماه می تابد و ماه در همان منطقه ای از آسمان است که خورشید واقع شده است، برای حدود یک روز از دید هر نقطه از زمین کاملا پنهان می گردد.

این زمان مناسبی برای رصد اجرام کم نور مانند کهکشان ها و خوشه های ستاره ای است، زیرا مهتابی برای تداخل با نور آن ها وجود ندارد. پس از آن، نور شبانه به آسمان زمین باز خواهد گشت تا به صورت هلالی در غرب آسمان عصرگاهی بدرخشد.

سه شنبه 10 خرداد (May 31)

در ساعت 20:14 هلال اول ماه ذی القعده 1443 هجری قمری به آسانی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت خواهد بود.

چهارشنبه 11 خرداد (June 1)

ساعت 21:09 به وقت تهران هلال ماه با فاصله 3.1 درجه در کنار خوشه ستاره ای M35 قرار می گیرد که برای رصد آن ها به ابزار اپتیکی احتیاج است.

پنج شنبه 12 خرداد (June 2)

ماه در ساعت 05:44 در اوج مداری با فاصله 406.2 هزار کیلومتری از زمین قرار می گیرد.

آدینه 13 خرداد (June 3)

در ساعت 03:30 سیاره عطارد در اقامت دوم جای می گیرد. ماه هم آدینه شب با فاصله 5.2 درجه ای از ستاره پولوکس چشم انداز ای زیبا را خلق می نماید.

شنبه 14 خرداد (June 4)

ساعت 21:11 به وقت تهران ماه در 4.4 درجه ای خوشه ستاره ای کندوی عسل (M44) قرار می گیرد که با ابزار اپتیکی دیده خواهد شد.

یک شنبه 15 خرداد (June 5)

سیاره زحل در ساعت 18:30 به وقت تهران در موقعیت اقامت اول قرار می گیرد و حرکت رجوعی (بازگشتی) آن شروع می گردد.

دوشنبه 16 خرداد (June 6)

ساعت 20:42 ماه در کنار ستاره قلب الاسد با جدایی زاویه ای 6.3 درجه قرار می گیرد که به خوبی با چشم غیرمسلح دیده می گردد.

سه شنبه 17 خرداد (June 7)

ساعت 19:18 تربیع اول ماه روی می دهد.

یک شنبه 22 خرداد (June 12)

ساعت 04:20 مقارنه دو سیاره زهره و اورانوس با جدایی زاویه ای 1.5 درجه روی می دهد که برای کسانی که ابزار اپتیکی دارند، چشم انداز ای تماشایی و کم نظیر را شکل می دهد.

دوشنبه 23 خرداد (June 13)

مقارنه ماه و ستاره قلب العقرب با جدایی زاویه ای 2.8 درجه روی می دهد.

سه شنبه 24 خرداد (June 14)

ساعت 16:22 ماه کامل روی می دهد که یک اَبَرماه خواهد بود که به ابرماه توت فرنگی (Strawberry Moon) معروف است.

ابرماه زمانی اتفاق می افتد که یک ماه کامل در نزدیکی حضیض (نزدیک ترین نقطه مدار ماه به زمین) قرار داشته باشد. در نتیجه یک ماه کامل نسبت به بقیه سال در آسمان دیده می گردد که کمی بزرگ تر و درخشان تر است؛ اگرچه تشخیص این تفاوت ممکن است سخت باشد.

ابرماه بعدی در 13 جولای (22 تیر) و سومین آن در 12 آگوست (21 امرداد) روی خواهد داد.

چهارشنبه 25 خرداد (June 15)

ساعت 03:51 به وقت تهران، ماه در حضیض مداری با فاصله 357.4 هزار کیلومتری از زمین قرار می گیرد.

پنج شنبه 26 خرداد (June 16)

در این شب ماه در صورت فلکی کمان قرار می گیرد. جایی که قلب راه شیری واقع شده است و در هفته های گذشته تصویربرداری از سیاهچاله کلان جرم مرکزی راه شیری (*Sga A) در آن خبرساز شد.

ساعت 02:53 به وقت تهران اوج اختفای ستاره تاو کمان (Tau Sagittarii) از قدر 3.3 با ماه روی می دهد. شروع این اختفا ساعت 02:13 و سرانجام آن ساعت 03:32 خواهد بود.

ساعت 19:30 هم سیاره عطارد در بیشترین مقدار کشیدگی غربی (23.2 درجه) در آسمان صبحگاهی قرار می گیرد. این برترین زمان برای مشاهده عطارد است زیرا در آسمان صبحگاهی در بالاترین نقطه خود بر فراز افق دیده می گردد. درست قبل از طلوع خورشید، در پی این سیاره در آسمان بین شرق و شمال شرقی باشید.

شنبه 28 خرداد (June 18)

ساعت 04:24 اجتماع بززگ سیاره های منظومه شمسی و ماه در گستره 100 درجه ای از آسمان روی می دهد و چشم انداز ای تماشایی را خلق می نماید.

یک شنبه 29 خرداد (June 19)

در ساعت 00:32 بامداد ماه در کنار سیاره زحل با جدایی زاویه ای 6.1 درجه قرار می گیرد.

سه شنبه 31 خرداد (June 21)

ساعت 07:41 تربیع آخر ماه روی می دهد و فاز ماه رو به کم شدن می گذارد.

در ساعت 13:44 به وقت تهران هم رویداد مهم فصل یعنی انقلاب تابستانی روی می دهد تا نیمکره شمالی زمین فصل تابستان و نیمکره جنوبی فصل زمستان را شروع کند.

در این هنگام قطب شمال زمین به سمت خورشید متمایل خواهد شد و بنابراین خورشید به شمالی ترین موقعیت خود در آسمان می رسد و مستقیما بر فراز مدار رأس السرطان در 23.44 درجه شمالی می تابد.

شرایط کلی ماه، خورشید و سیاره ها

ماه

در ابتدای خرداد سن ماه بیش از دو هفته است و بنابراین به تربیع سوم نزدیک می گردد. تنها قمر زمین در این هنگام بیشتر صبحگاهی است و با طلوع در حدود ساعت 02:16 بامداد تا ظهر در آسمان خواهد بود. برترین زمان برای رصد آن حدود ساعت 03:00 است.

قمر زمین که در اول ماه در کنار زحل دیده می شد، با گذر از تربیع سوم در 2 خرداد، ماه همچنان به دیدار خود با سیاره های منظومه شمسی ادامه می دهد و 4 و 6 خرداد به ترتیب با بهرام و ناهید دیدار می نماید.

در نیمه خرداد باید انتظار تماشای شامگاهی یک هلال ماه مجذوب کننده را داشته باشید که با فاز کم فرصتی برای تماشای دیگر اجرام آسمان هم فراهم می نماید. همین شب هاست که در کنار اجرام اعماق آسمان جلوه های زیبایی در تلسکوپ و دوربین دوچشمی می آفریند. در این هنگام ماه صبح طلوع می نماید و غروب آن حوالی نیمه شب خواهد بود.

به تدریج اما با رفتن به سمت سرانجام خرداد، ماه با فاز زیاد سراسر شب را تا پگاه مهمان آسمان خواهد بود تا در نهایت رفته رفته از فاز آن کم گردد و پیش از شروع تابستان وارد تربیع سوم گردد.

خورشید

قلب سوزان منظومه شمسی در ماه خرداد، در گنبد ظاهری آسمان، صورت فلکی ثور (Taurus) یا گاو را می پیماید و به صورت فلکی دو پیکر (Gemini) یا جوزا نزدیک می گردد. هرچند از گذشته نام خرداد با دوپیکر گره خورده است اما به علت تغییر زاویه محور زمین، صورت های فلکی نسبت به هزاره های قبل در جای متفاوتی دیده می شوند.

با توجه به قرار داشتن در فصل بهار، همچنان طول روز افزایش می یابد تا از حدود 14 ساعت و 13 دقیقه در ابتدای خرداد به حدود 14 ساعت و 34 دقیقه در سرانجام ماه برسد و طولانی ترین روز سال را شکل دهد و شروعگر آیین کهن چله تموز باشد.

طلوع آفتاب هم به همین ترتیب با رفتن به سمت سرانجام خرداد زودتر روی می دهد تا جایی که از 05:54 در ابتدای ماه به 05:48 در سرانجام آن می رسد. غروب هم به همین ترتیب دیرتر خواهد بود و از حدود 20:08 به حدود 20:23 می رسد.

عطارد

در خرداد هم فرصتی اندک اما مناسب برای رصد کوچک ترین سیاره منظومه شمسی فراهم می گردد. هرچند در ابتدای ماه با توجه به نزدیکی به خورشید در آسمان دیده نمی گردد اما در اواخر ماه کم کم فاصله آن به خورشید به مقدار ای می رسد که بتوان آن را با چشم غیرمسلح دید.

این فرایند تا جایی بهبود می یابد که سیاره تیر در 26 خرداد به بیشترین کشیدگی در آسمان می رسد و می توان ساعتی پیش از طلوع خورشید در پی آن در آسمان بین شرق و شمال شرقی بود.

ناهید

کمی بالاتر از عطارد در آسمان صبحگاهی و سمت شرق، درخشان ترین سیاره منظومه شمسی از نگاه زمین رخ نمایی می نماید. سیاره زهره با طلوع از حدود ساعت 04:00 بامداد تا پیش از ساعت 06:00 موقعیت خوبی برای رصد دارد.

ناهید در خرداد ماه، هم خطی زیبایی با دیگر اجرام منظومه شمسی ازجمله مریخ و مشتری در آسمان بامداد دارد. با حرکت به سمت سرانجام ماه، طلوع آن زودتر و غروب آن دیرتر صورت می گیرد اما برترین زمان رصد ان تقریبا ثابت و حدود 05:30 دقایقی پیش از طلوع خورشید باقی می ماند.

شاید مجذوب کننده ترین رویداد زهره در 6 خرداد باشد که طلوعی تماشایی همراه با هلال ماه را شکل می دهد.

مریخ

کره سرخ همسایه زمین، مریخ هم در صبحگاهان خرداد بسیار تماشایی خواهد بود. از حدود ساعت 03:00 در ابتدای ماه می توان مریخ را در آسمان شرقی مشاهده کرد و تا طلوع خورشید هم قابل رؤیت است.

با حرکت به سمت سرانجام ماه، فرصت تماشای سیاره بهرام هم بیشتر می گردد و اگر نیمه شب حدود 02:00 برخیزید می توانید تا طلوع همراهی آن را با دیگر اجرام آسمان نظاره گر باشید.

مریخ در خرداد همراهی زیبایی را با اجرام منظومه شمسی به نمایش می گذارد. 4 خورشید با ماه دیدار خواهد داشت و 6 خرداد به دیدار نزدیک با مشتری می رود؛ هرچند این دو سیاره تماشای در سراسر ماه در نزدیکی هم قرار دارند و فرصت مناسبی برای رصد آن ها فراهم است.

مشتری

همان طور که گفته شد غول گازی منظومه شمسی در خرداد همراهی بی نظیری با مریخ دارد. در ابتدای ماه حدود 03:15 طلوع می نماید و در سرانجام ماه تقریبا به 01:30 بامداد می رسد. بدین ترتیب فرصت بسیار مناسبی برای رصد آن از نیمه شب تا طلوع آفتاب وجود دارد.

این سیاره 4 خرداد هم نشینی زیبایی هم با ماه خواهد داشت و اگر بامدادان به رصد آن با ابزار رصدی می پردازید، می توانید هم زمان به آهنگ هایی هم که ونجلیس به طور اختصاصی برای این سیاره و سفر جونو به آن ساخته است، گوش دهید و رصدی به یادماندنی را رقم بزنید.

علاوه بر رصد درخشش مشتری، در طول ماه خرداد با داشتن ابزار رصدی می توان به خوبی چرخش این سیاره و جریان های دائمی آن را مشاهده کرد. بعلاوه پایکوبی قمرهای آن به خوبی با ابزار رصدی دیده می گردد.

زحل

زیباترین سیاره آسمان شب در ابتدای خرداد ساعتی پس از نیمه شب از آسمان بین شرق و جنوب شرقی طلوع می نماید و تا طلوع روز بعد در آسمان دیده خواهد شد. فرصت تماشای زحل با رفت به سمت سرانجام ماه بیشتر هم می گردد تا جایی که در سرانجام ماه از نیم ساعت پیش از نیمه شب یعنی حدود 23:30 در آسمان نمایان می گردد.

ارباب حلقه های منظومه شمسی، ابتدای خرداد را در اطراف ماه می گذراند و چشم انداز های تماشایی خلق می نماید. رویداد مهم برای این سیاره هم شروع حرکت بازگشتی آن است که در 15 خرداد صورت می گیرد. قمرهای زحل هم در خرداد با ابزار اپتیکی قابل رصد هستند و قمر تایتان هم به زیبایی در کنار آن می درخشد.

اورانوس

غول آبی سامانه خورشیدی ما تا اواخر خرداد با توجه به نزدیکی به خورشید، از موقعیت رصدی مناسبی برخوردار نیست. اما به تدریج از 20 خرداد اندکی رخ نمایی می نماید و با تلسکوپ می توان حدود ساعت 04:00 بامداد در افق بین شرق و شمال شرقی و سمت چپ سیاره زهره در جست وجوی آن بود.

با حرکت به سمت سرانجام ماه، هرچند از ناهید فاصله می گیرد اما شرایط رصدی آن بهتر می گردد تا جایی که می توان آن را با دوربین دوچشمی هم رصد کرد.

نپتون

دورترین سیاره منظومه شمسی اما برای رصد شرایط مطلوب تری دارد. در ابتدای ماه حدود ساعت 03:00 از آسمان شرقی طلوع می نماید و هم خط با مشتری و مریخ، در سمت شرق آن ها با دوربین دوچشمی قابل مشاهده است.

این نزدیکی باعث می گردد 4 خرداد اورانوس هم جایی میان مقارنه هلال ماه با مشتری و مریخ داشته باشد و با ابزار رصدی به خوبی بتوان آن را یافت. با حرکت به سمت سرانجام ماه، شرایط رصدی نپتون باز هم بهتر می گردد و هرچند با چشم غیرمسلح دیده نمی گردد اما به آسانی حتی در دوربین قابل رؤیت خواهد بود که برترین زمان برای تماشا آن حدود 03:30 بامداد است.

عکس کاور: زحل، راه شیری و اجرام اعماق آسمان 20 خرداد 1396 در ایران برگزیده شده به عنوان عکس نجومی روز ناسا (APOD)

Credit: Mohammad Nouroozi

منابع: Space, Astronomy, Photo Pills, Time and Date, SeaSky, Nojum Magazine

منابع: Space, Astronomy, Photo Pills, Time and Date, SeaSky, Nojum Magazine