بازیگران داخلی و خارجی دیپلماسی مالی - بهترین عینک آفتابی

به گزارش بهترین عینک آفتابی، گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با عنوان مجموعه مطالعات دیپلماسی مالی؛ اهمیت، رویکردها و ابزارها منتشر شد.

به گزارش گروه اقتصادی بهترین عینک آفتابی، گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با عنوان مجموعه مطالعات دیپلماسی اقتصادی؛ اهمیت، رویکردها و ابزارها منتشر شد. خلاصه این گزارش به توضیح ذیل است:

اصطلاح دیپلماسی اقتصادی اصطلاح جدیدی است که سابقه استفاده از آن به دهه 1950 بازمی گردد با این حال تنها در یک دهه اخیر است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است (برجیک و مون، 2018: 3). در واقع پژوهش های عملی در این خصوص از مواردی نادر در دهه 1950 به ده ها مورد در هر سال در یک دهه اخیر رسیده است. از دلایل این امر می توان به توسعه جهانی شدن، فرایند رو به رشد حمایت گرایی و افزایش نقش مباحث اقتصادی در ملاحظات امنیتی اشاره نمود.

در یک تعریف مختصر دیپلماسی اقتصادی استفاده از ابزار سیاسی بین المللی (دیپلماسی) برای به دست آوردن اهداف اقتصادی است. بر اساس این تعریف، دیپلماسی اقتصادی طیف وسیعی از مسائل و اقدامات از دیپلماسی تجاری تا روابط داوطلبانه و اجباری میان دولت ها را دربرمی گیرد.

در باب اهمیت تأثیر تجارت بر توسعه، علاوه بر نظریات سنتی، بر اساس نظریه پیچیدگی هر قدر محصولات فراوریی و صادراتی یک کشور پیچیده تر باشند، آن کشور رشد اقتصادی پایدارتر و عایدی سرانه بیشتری خواهد داشت. شاخص پیچیدگی نشان می دهد که در خلال 50 سال اخیر شرایط ایران در مقایسه با سایر کشور ها نه تنها بهبود نیافته، بلکه بسیار بدتر شده و به رتبه 88 (در سال 2016) رسیده است. تنوع بخشی به محصولات صادراتی (یکی از دو محور نظریه پیچیدگی) به عنوان بنیانی برای رشد اقتصادی ازسوی دانشمندان مطرح است و اصولاً فرایند توسعه اقتصادی را فرایند تغییر ساختاری تعریف می نمایند به گونه ای است که کشور ها از فراوری کالا های کشور های فقیر به سمت فراوری کالا های کشور های ثروتمند حرکت نمایند. استراتژی توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی عامل این تغییر ساختار بوده و سیاست های تجاری و دیپلماسی اقتصادی ابزاری برای سیاست صنعتی است.

البته در خصوص دیپلماسی اقتصادی و سیاست های تجاری مطلوب اختلاف نظر و پارادایم های مختلفی وجود دارد که توجه به آن ها و تصمیم گیری در خصوص انتخاب آن ها بر چگونگی دیپلماسی اقتصادی کشور مؤثر است. پارادایم مرکانتیلیستم، پارادایم کلاسیک (لیبرال های اولیه) و نئوکلاسیک، پارادایم ساختارگرایی و جایگزینی واردات و پارادایم نئومرکانتلیسم، حمایت گرایی و ملی گرایی از پارادایم های اصلی سیاست تجاری است که مورد اخیر آن با توجه به بحران اقتصادی سال 2008 میان کشور ها عمومیت یافته و در آن دخالت و حمایت دولت ها در اقتصاد به ویژه در زمینه صنعت به شدت افزایش یافته است.

در اجرای سیاست های تجاری و دیپلماسی اقتصادی ابزار های متعددی وجود دارد که از ابزار کهن خدمات کنسولی تا ابزار نوین آی دیپلماسی را دربرمی گیرد. بعضی صاحب نظران تحریم را نیز جزو ابزار های دیپلماسی اقتصادی می دانند.

دیپلماسی اقتصادی بازیگران خارجی و داخلی خود را دارد که در این گزارش به طور مختصر به آن ها اشاره شده است. در زمینه بازیگران خارجی سازمان های بین المللی با قوانینی که وضع می نمایند به فرایند دیپلماسی اقتصادی در سطح جهان شکل می دهند. در خصوص بازیگران داخلی نیز به ضرورت هماهنگی بیشتر در دیپلماسی اقتصادی میان بخش های مختلف حکومت و بعلاوه حضور بازیگران غیردولتی تأکید می گردد، زیرا در دیپلماسی اقتصادی برخلاف دیپلماسی سیاسی، مشتریان نهایی شرکت های عمومی و خصوصی هستند که قصد صادرات و واردات کالا یا خدماتی را دارند.

کشور ها برای هماهنگی میان بازیگران داخلی گوناگونی که عملکرد آن ها بر دیپلماسی اقتصادی کشور اثر می گذارد از ساختار های حکمرانی و ترتیبات نهادی مختلفی استفاده می نمایند. توسعه وظایف اقتصادی وزارت خارجه سبب شده است، در 30 کشور جهان از جمله 15 کشور درحال توسعه وزارت امور خارجه و وزارت تجارت در یکدیگر ادغام شوند. بعلاوه با وجود اهمیت دیپلماسی اقتصادی باید به خاطر داشت که بخش حقیقی اقتصاد اثر بسیار مهم تری بر صادرات کالا ها و خدمات و توسعه دارد و لذا نباید دیپلماسی اقتصادی را به عنوان حلال تمام مسائل درنظر گرفت. در واقع بخشی از مشکل صادرات در کشور به علت مشکل در سرمایه گذاری و فراوری، مسائل زیرساختی و لجستیکی، مسائل بانکی و بعضی مسائل دیگر است که خارج از حوزه دیپلماسی اقتصادی قرار داد. تا زمانی که این مسائل مرتفع نگردد نمی توان از دیپلماسی اقتصادی انتظار داشت یاری شایانی به اقتصاد کشور کند. درنهایت باید به این نکته اشاره نمود که اهمیت دیپلماسی اقتصادی سبب شد در ماده (105) قانون برنامه ششم توسعه به آن اشاره گردد. این توجه گرچه اقدام مناسبی بوده است، اما اشکال هایی نیز در آن وجود دارد. درمجموع به نظر می رسد موفقیت در دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نیازمند نگاه همه جانبه به موضوع و اتخاذ راه چاره های اصولی است که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. شناسایی و اتخاذ پارادایم ها و راهبرد های همکاری بلندمدت با هریک از کشور های هدف،

2. تدوین و اجرای استراتژی توسعه صنعتی کشور به منظور شناخت و تمرکز بر حوزه های اولویت دار در دیپلماسی اقتصادی،

3. ایجاد هماهنگی میان بازیگران داخلی در این عرصه،

4. استفاده از ابزار های مختلف و متنوع دیپلماسی اقتصادی. ذکر این نکته لازم است که با وجود اهمیت فراوانی که دیپلماسی اقتصادی دارد، اما در این میان باید از تأکید و توقع بیش از حد از دیپلماسی اقتصادی خودداری کرد و به خاطر داشت که بخش حقیقی اقتصاد اثر بسیار مهمی بر صادرات کالا ها و تقویت دیپلماسی اقتصادی با سایر کشور ها دارد. با توجه به اینکه ایران با موانع زیرساختی، گمرکی و لجستیکی فراوانی روبه رو است، اصلاح آن ها شرط استفاده بهینه از دیپلماسی اقتصادی در جهت منافع کشور است.

متن کامل این گزارش در از اینجا دانلود کنید