تلاش برای ثبت جهانی لعاب ایرانی زرین فام - بهترین عینک آفتابی

به گزارش بهترین عینک آفتابی، رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر احیای آموزش و تلاش برای ثبت جهانی هنر لعاب زرین فام به عنوان یک لعاب ایرانی در یونسکو گفت: آثار ساخته شده در کشور بسیار قوی تر از نمونه های مشابه این لعاب است که توسط پژوهشگران ژآپنی ساخته شده اند.

به گزارش بهترین عینک آفتابی و به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید عبدالمجید شریف زاده ـ رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ روز شنبه (16 آذر ماه) با اعلام این خبر، درباره تاریخچه سفال زرین فام نیز شرح داد: در آثاری که از دوران پیش از اسلام به خصوص در دوره ساسانی به دست آمده، استفاده از طلا و نقره در ساخت ظروف مشاهده شده و این مواد یکی از مهمترین موادی است که هنرمندان از آن بهره می بردند. به همین علت در دوره های یادشده شاهد ساخت ظروف طلایی و نقره ای و گسترش هنرهای مرتبط با آن مانند قلم زنی و دواتگری هستیم.

او اضافه نمود: با ورود اسلام به ایران و تغییر مباحث تفکری و اعتقادی مبنی بر اینکه در فرهنگ اسلامی نباید از طلا و نقره برای ظروف استفاده شود و مکروه دانستن این امر میان مردم، استفاده از ظروف سفالی به جای استفاده از ظروف ساخته شده با چنین فلزات و مواد گرانبهایی گسترش یافت.

رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با بیان اینکه در اوایل دوره اسلامی مراکز سفالگری در ایران گسترش بسیاری پیدا کرده بود، اظهار کرد: در این دوره شاهد آن هستیم که در شهرهایی مانند نیشابور، ری، اراک، کاشان و ... سفالگری و ساخت ظروف اهمیت بسیاری پیدا می کند؛ با این حال همچنان هنرمندان و صنعتگران این دوره در کوشش بودند تا بتوانند لعاب هایی را تولید کنند که ویژگی های زیباشناسانه بهتری داشته و شفاف تر باشند.

او ادامه داد: در اوایل دوره اسلامی تحولات عمده تری در بحث لعاب به وجود می آید و شیوه های مختلف لعاب گذاری از تنوع لعاب ها گرفته تا شیوه ساخت لعاب های زیررنگی، رو رنگی و ... گسترش پیدا می کند.

شریف زاده با بیان اینکه منع به کارگیری طلا و نقره در دوره اسلامی باعث گشایش در بخش دیگری از هنر و به کارگیری مواد در ایران شده است، گفت: صنعتگران دوره اسلامی با تولید لعاب های گوناگون با شیوه های مختلف توانستند ظرف های سفالی بسازند که با اینکه تلالو طلا را دارند در آنها از طلا استفاده نشده است.

این پژوهشگر حوزه هنرهای سنتی اضافه نمود: موارد مطرح شده دارای وجه مهمی است؛ چه به دلیل هنری که در کیمیاگری اتفاق افتاده و چه به لحاظ ساخت و اختراع انواع لعاب های زیبا و به کارگیری آنها در ساخت ظروف. اوج بهره گیری از این دستاورد و استفاده از لعاب زرین فام از اواخر دوره سامانی و اوایل دوره سلجوقی آغاز شده و تا سال های متمادی یکی از مهمترین خصوصیات ظروف، ساخت ظرف های زرین فام بوده است.

شریف زاده با بیان اینکه از دوره سلجوقی ظروفی در دسترس است که در موزه های دنیا و ایران نگهداری می شود، یادآور شد: این ظروف تلالو طلایی دارند که باعث افزایش زیبایی خاص برای ظروف سفالی شده اند. ساخت لعاب زرین فام در دوره های ابتدایی بسیار سخت، خاص و با مواد منحصر به فردی صورت می گرفت و در دوره های مختلف با فراز و فرودهایی همیشه تکرار شده تا اینکه در دوره قاجار این هنر رو به افول رفته و با وجود آنکه کما بیش ظروف زرین فام تولید می شدند، ولی استفاده از آنها به دلیل کاهش منع استفاده از ظروف طلایی کمتر شده است.

شریف زاده در ادامه به هنر دوره معاصر غرب و اروپا در ساخت لعاب های جدید به وسیله فناوری های نو اشاره کرد و گفت: غربی ها توانستند با استفاده از فناوری های نو، لعاب های لاستری را تولید کنند که وجه تلالو رنگ طلایی را در لعاب ها ایجاد کرده و باعث درخشان شدن رنگ های متنوع در ظروف می شود.

او همچنین به بیان شرحاتی درباره تفاوت لعاب لاستری و لعاب زرین فام پرداخت و شرح داد: در ساخت لعاب لاستری از خود طلا برای تلالو و به دست آوردن رنگ طلایی استفاده می شد، در حالی که اساس ساخت لعاب زرین فام بدون استفاده از طلا است و به همین دلیل قیمت لعاب لاستری بسیار گران است.

رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی ادامه داد: در عصر حاضر یک دوره فراموشی نسبت به ساخت لعاب زرین فام صورت گرفت و به همین خاطر تعداد اندکی از اساتید قدیم این حوزه گاهی از نمونه های لعاب های زرین فام و لعاب خاصی که اصطلاحا به آن لعاب غازمغازی یا لعاب پر طاووسی می گویند، برای تولید ظروف استفاده کرده اند.

شریف زاده شرح داد: در واقع تفاوت لعاب زرین فام با غازمغازی این است که در لعاب زرین فام ظرف رنگ طلایی به خودش می گیرد، اما لعاب غازمغازی یک حالت رنگین کمانی مانند پر طاووس به ظروف می دهد؛ با این حال برخی افراد ناآگاه به اشتباه این دو لعاب را با یکدیگر برابر می دانند، در حالی که لعاب های یاد شده با هم متفاوتند، ولی سرچشمه یکسانی دارند.

او اضافه نمود: برخی در دوره معاصر با مراجعه به منابع قدیمی کوشش کردند تا هنر لعاب سازی زرین فام را احیا کنند؛ به همین علت به یکی از منابع قدیم مربوط به اواخر دوره سلجوقی و اوایل دوره ایلخانی به نام عرایس الجواهر که شیوه ساخت لعاب زرین فام را به صورت مختصر شرح داده، مراجعه کردند با این حال چون متن با استفاده از اصطلاحات و کلمات متدوال آن روزگار به نگارش درآمده نتوانستند به صورت دقیق از شیوه ساخت این لعاب پی ببرند.

رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با بیان اینکه پژوهش های بسیاری در سال های اخیر به منظور ساخت و به دست آمدن فرمول لعاب زرین فام توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صورت گرفته است، اظهار کرد: لعاب غازمغازی به صورت محدود توسط هنرمند اصفهانی مرحوم کوشش مورد استفاده قرار می گرفته است. محمد مهدی انوشفر، پژوهشگر و از سفالگران باسابقه و منحصربه فرد در ایران طی سال های اخیر به موضوع لعاب زرین فام ورود کرده و با بهره گیری از دانش تجربی اساتید گذشته و مطالعات بسیار گسترده شیوه های کاری لعاب کاران را مورد مطالعه قرار داده و با آزمایش های فراوان توانسته نمونه هایی از لعاب زرین فام را ساخته و به کار گیرد.

او گفت: همچنین عباس اکبری، عضو هیات علمی دانشگاه کاشان نیز توانسته به وسیله مطالعه و استفاده از تجربیات گردآوری شده، نمونه های دیگری از لعاب زرین فام را به دست آورند. جالب است که در حوزه لعاب زرین فام پژوهشگران فرانسوی کارهای مطالعاتی خوبی انجام داده اند. همچنین کاتو، پژوهشگر ژاپنی و پسرش کوشش کردند تا با جمع آوری ظروف زرین فام قبل و پس از انقلاب به چگونگی ساخت این لعاب دست یابند و با وجود اینکه توانستند نمونه های مشابهی از این لعاب را به صورت محدود تولید کنند، اما نمونه های ایرانی ساخته شده در کشور بسیار قوی تر و شبیه تر به لعاب اصلی هستند.

او در ادامه به اهمیت پژوهش ها در حوزه لعاب زرین فام پرداخت و شرح داد: باید کوشش شود تا با شناخت و تولید لعاب زرین فام این لعاب به عنوان یک لعاب ایرانی در یونسکو به ثبت دنیای برسد و این هنر مغفول مانده احیا و آموزش مجدد آن در کشور آغاز شود.

شریف زاده همچنین در رابطه با مدعیان تولید انبوه لعاب زرین فام در ایران گفت: در کشور تنها دو الی سه نفر هستند که توانسته اند نمونه های مشابهی از لعاب زرین فام را تولید کنند و دیگر افراد مدعی در حقیقت از همان رنگهای لعاب های لاستری استفاده می کنند و همان گونه که شرح داده شد این لعاب با لعاب زرین فام که بدون استفاده از خود طلاست بسیار متفاوت است.

رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی در ادامه از مسوولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواست تا با تعریف پروژه و تامین اعتبار، این هنر رو به فراموشی را دوباره احیا و شرایط را برای ثبت، انتقال و آموزش آن را فراهم کنند.

• تور چین ارزان

  تور چین ارزان قیمت، تور پکن، هانگزو، شانگهای، تور نوروز چین همگی را در این وبسایت بیابید.

• تور ویتنام

  تور ویتنام | برای دیدار از سرزمین زیبای هانوی و شهرهای شگفت انگیز ساحلی با ما همراه باشید.